امروزه دامنه انواع پروژه‌ها و تفاوت‌های آنها به حدی رسیده است که به جرئت میتوانیم بگوییم امکان ندارد فردی در اجرای همه پروژه‌ها، حتی در یک دسته‌بندی خاص نظیر عمران، مکانیک و…، توان و تخصص کافی باشد. این گستردگی پروژه‌ها موجب شده بسیاری از افراد، برای اجرای مراحل پروژه ساختمانی خود به سراغ متخصصین آن (پیمانکاری ساختمان) بروند و با انعقاد یک قرارداد، آن فرد متخصص را به عنوان مسئول انجام کار خود برگزینند.
چنین وضعیتی، دو مسئولیت جدید به عنوان کارفرما و پیمانکار را به وجود آورده است که هر کدام، وظایف و حقوق مشخصی دارند. در رابطه کارفرما – پیمانکار، شناخت مسئولیت‌ها و انتظارات موجب بهبود کیفیت کار و جلوگیری از اختلافات خواهد شد.
در این مقاله، قصد داریم به یکی از این نقش‌های جدید، یعنی پیمانکار بپردازیم و پس از آشنایی با شرح وظایف او، به تفاوت‌هایش با کارفرما و کارگر اشاره کنیم. انواع پیمانکاری نیز آخرین موضوع بحث ما خواهد بود. اگر می‌خواهید با رابطه کارفرما – پیمانکار بیشتر آشنا شوید یا وظایف خود به انواع هر یک از این طرفین را بهتر بشناسید، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
پیمانکار کیست؟
طبق تعریف، پیمانکار یک شخص حقیقی یا حقوقی است که با امضای قرارداد با کارفرما، متعهد میشود مسئولیت مشخصی را در مدت مشخصی انجام دهد. شرح تعهدات پیمانکار به صورت کامل در قرارداد بین او و کارفرما قید میشود و مجازات عدم اجرای دقیق کار نیز به او گوش‌زد خواهد شد. پیمانکار بر اساس نوع قرارداد منعقد شده، موظف است یک پروژه را به بهترین نحو تحویل دهد. وظایف پیمانکار میتواند بخشی از یک پروژه یا اجرای صفر تا صد آن باشد که این مورد، طبق توافق طرفین تعریف میشود.
طرف حساب پیمانکار که کارفرما نام دارد، یک شخص یا شرکت است که او نیز مسئولیت‌های مربوط به خود را دارد. در بخش‌های بعدی به تفاوت‌های این دو طرف خواهیم پرداخت.
پیمانکار چه وظایفی دارد؟
پیمانکاران بر اساس نوع قرارداد، می‌توانند وظایف متفاوتی نسبت به هم داشته باشند که در این قسمت، به شرح کامل وظایف پیمانکار خواهیم پرداخت:
انجام کار بر اساس قرارداد
مسلما مسئولیت اصلی یک پیمانکار، انجام کاری است که در مورد آن اعلام آمادگی کرده است. جزئیات انجام کار طبق قرارداد باید توسط کارفرما اجرا شود و نتیجه در قالب کار انجام شده یا سند مالکیت یک ملک به کارفرما ارائه شود.
تعیین مخارج مالی پروژه
اغلب کارفرماها پیش از انعقاد قرارداد از پیمانکار میخواهند هزینه نهایی پروژه را تا حد امکان برایشان برآورد کند تا با دید بهتری اقدام به آغاز پروژه نمایند. عدد اعلامی از سوی پیمانکار باید توسط وی قابل اجرا باشد و طوری محاسبه گردد که حقی از هیچ یک از طرفین ضایع نشود.
تامین نیروی انسانی
در صورتی که نوع پروژه ایجاب کند که بیشتر از یک نفر اقدام به انجام آن نمایند (بعضی از پروژه‌های کوچک طراحی به وسیله یک نفر نیز قابل اجرا هستند)، مسئولیت تمام نیروی انسانی مورد نیاز در هر بخش اجرای پروژه که در قرارداد قید شده و تامین حقوق و مزایای آنان با پیمانکار است. تامین نیروی انسانی هیچ ارتباطی با کارفرما ندارد و تماما بر عهده پیمانکار میباشد.
تامین مصالح و مایحتاج پروژه
اگر پروژه از نوع عمرانی باشد، تامین انواع مصالح آن از صفر تا صد بر عهده پیمانکار است. پیمانکار بر اساس هزینه‌ای که در ابتدای پروژه به کارفرما اعلام کرده، بهترین و باکیفیت‌ترین مصالح ممکن را تهیه میکند. البته در این مورد پیمانکار میتواند با کارفرما در مورد کیفیت مصالح انتخابی خود مشورت نماید.
برنامه‌ریزی زمانی
همانطور که گفتیم، در قرارداد منعقد شده بین کارفرما و پیمانکار یک تاریخ برای تحویل پروژه ذکر میشود که پیمانکار موظف است تا آن تاریخ پروژه را به اتمام برساند. پیمانکار باید تمام مراحل کار خود را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که پروژه به تاریخ تحویل آن برسد و تاخیری ایجاد نشود. مسئولیت برنامه‌ریزی برای نحوه انجام فعالیت‌ها، از دیگر وظایف پیمانکار به شمار می‌رود.
کنترل کیفی
از دیگر مسئولیت‌های پیمانکار میتوانیم به کنترل مستمر کیفیت کار اشاره نماییم. در صورتی که در پایان پروژه، هر یک از آزمون‌ها و تست‌های مختلف کنترل کیفیت نتیجه مطلوبی ارائه ندهند، پیمانکار باید نقص‌ها را برطرف کرده و پاسخگوی مشکلات ایجاد شده باشد.
انجام امور اداری
در برخی از انواع قرارداد که در آنها اجرای صفر تا صد پروژه بر عهده پیمانکار باشد، طبیعتا مسئولیت اخذ مجوزها، دریافت امتیازات آب، برق و گاز، هماهنگی با ارگان‌های مربوطه و مواردی از این قبیل نیز با پیمانکار خواهد بود.
ایمنی
علاوه بر ایمنی سازه یا پروژه طراحی شده توسط پیمانکار که بخشی از فرآیند کنترل کیفی محسوب میشود، مسئولیت ایمن‌سازی محیط کار برای کارگران، مهندسان و حتی معابر اطراف (از طرف ساختمان یا پروژه در دست اجرا) نیز بر عهده پیمانکار است. هر گونه حادثه‌ای که در محیط کار رخ دهد، مسئولیت آن بر عهده پیمانکار پروژه میباشد.
توجه کنید که بر اساس نوع قرارداد، ممکن است تمامی موارد ذکر شده در حوزه وظایف کارفرما نباشد یا وظایف بیشتری نیز به این لیست اضافه شود. در این مورد، همه چیز در قرارداد منعقد شده بین طرفین مشخص می‌گردد.
تفاوت پیمانکار و کارفرما
با توجه به توضیحاتی که در ابتدای مقاله ارائه کردیم، تفاوت پیمانکار و کارفرما قدری بدیهی به نظر میرسد. کارفرما، شخصی است که پروژه مورد نظر خود را برون‌سپاری میکند و مسئولیت اجرای آن را به فردی با تخصص کافی که داوطلب اجرای آن باشد میسپارد. در سوی دیگر، پیمانکار شخص یا گروهی از اشخاص هستند که برای انجام کار مشخصی، اعلام آمادگی می‌کنند. پیمانکار وظیفه دارد پروژه را با بهترین کیفیت در موعد مقرر اجرا نماید و کارفرما وظیفه پرداخت هزینه کار به شکل توافق شده و بدون تاخیر به پیمانکار را دارد.
تفاوت پیمانکار و کارگر
برخی از مردم ممکن است پیمانکار و کارگر را تا حدی مشابه بدانند که این یک تصور درست نیست. پیمانکار، طرف قرارداد کارفرماست و برای انجام کار خود میتواند از افراد مختلفی استفاده نماید که کارگر، یکی از این افراد است. به عبارت دیگر، سلسله مراتب کار در پروژه به این صورت است که کارگر در استخدام پیمانکار میباشد و پیمانکار، خود در استخدام کارفرماست.
تفاوت دیگر بین پیمانکار و کارگر این است که وظایف کارگر معمولا جای زیادی برای تصمیم‌گیری ندارد. کارگر وظیفه دارد عمل مشخصی را به شکل مشخصی انجام دهد. این در حالیست که پیمانکار آزادی بیشتری در انجام کار خود دارد و میتواند برخی امور جزئی در اجرای پروژه را مطابق سلیقه خود تغییر دهد.
انواع پیمانکاری
حال که میدانید پیمانکار کیست و چه وظایفی دارد، باید بدانید که پیمانکاری انواع مختلفی دارد که هر یک از این انواع در شرح وظایف محوله به پیمانکار دارای تفاوت هستند. انواع پیمانکاری عبارت‌اند از:
- پیمانکاری جزئی: در پیمانکاری جزئی، پیمانکار مسئولیت بخشی از اجرای یک پروژه را بر عهده میگیرد و با سایر بخش‌ها کاری ندارد. به عنوان مثال، در یک پروژه ساختمان‌سازی، سرامیک‌کار یک پیمانکار جزئی است.
- پیمانکاری عمومی: پیمانکاری عمومی مفهومی در مقابل پیمانکاری جزئی میباشد که در آن پیمانکار باید طیف وسیعی از مسئولیت‌های مربوط به طراحی، اجرا و پایان‌کار پروژه را به انجام برساند.
تقسیم بندی دیگر، بر اساس تعداد عوامل اصلی درگیر در پروژه میباشد که چند نوع پیمانکاری تک‌عاملی یا امانی، دو عاملی یا پیمانکار – کارفرما و سه عاملی یا پیمانکار – طراح – کارفرما را به وجود می‌آورد. شرح وظایف هر یک از عوامل در انواع پیمانکاری متفاوت میباشد.
جمع بندی
در این مقاله سعی کردیم به سوال «پیمانکار کیست» پاسخ دهیم. شرح کاملی از وظایف، مسئولیت‌ها و انواع قراردادهای مربوط به پیمانکار را بررسی نمودیم که طیفی از وظایف نظیر تامین مصالح و نیروی انسانی، برنامه‌ریزی برای تحویل پروژه در موعد مقرر و نظارت بر کیفیت و ایمنی پروژه از مهمترین آنها به شمار می‌روند.
